Dozwolony użytek publiczny

By rozwój był możliwy, potrzebny jest dostęp do wiedzy. Jednak prawo autorskie może to znacząco ograniczać. Z tego powodu powstawał idea dozwolonego użytku, czyli kompromis między interesami społeczeństwa a twórcy.

Prawo autorskie a dozwolony użytek

Wbrew pozorom prawo autorskie nie sprawia, że społeczeństwo traci możliwość korzystania z utworów danego twórcy bez płacenia wynagrodzenia czy proszenia każdorazowo o zgodę. Mają one chronić tego, kto posiada prawa majątkowe. Są jednak sytuacje, w których jest możliwość nieodpłatnego korzystania z utworu. Mowa tu o dozwolonym użytku, który może dotyczyć osób prywatnych (dozwolony użytek osobisty) lub podmiotów publicznych, jak szkoła dozwolony użytek publiczny). To sprawia, że społeczeństwo może się rozwijać poprzez dostęp do informacji, wiedzy i dóbr kultury (więcej na temat szkoły i nauki przeczytasz na stronie https://pilnyuczen.pl/). Gdyby istniała bezgraniczna ochrona utworów niemożliwe byłyby np. parodie czy cytat.

Trzeba jednak zauważyć, że dostęp może być darmowy lub odpłatny (z zastrzeżeniem, by nie utrudniało to dostępu). Jednak czasami może się to wiązać z wysoką ceną, co nie zawsze jest z korzyścią dla twórcy.

Na co zezwala dozwolony użytek?

Pozwala przede wszystkim na nieodpłatne korzystanie z utworu twórcy w zakresie użytku osobistego. Jednocześnie nie jest związane z budowaniem wg cudzego utworu architektonicznego i urbanistycznego. Dodatkowo jako własny użytek uznaje się korzystanie z utworu przez osoby spokrewnione lub spowinowacone, lub w stosunku towarzyskim

Utwór zatem musi zostać wprowadzony do obrotu za zgodą autora, a wtedy można z niego korzystać. Należy przy tym pamiętać o art. 35: „Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”, oraz art. 34: „Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej”.

Przykłady użytku osobistego:

• Książka papierowa

Posiadany egzemplarz można odsprzedać lub pożyczyć np. przyjacielowi. Można go skserować (np. gdy dzieło jest w dużym formacie, a potrzebujemy egzemplarza przenośnego) i kopię oddać na własność koledze. Jest to dozwolone, dopóki dana osoba nie czerpie z tego korzyści finansowych. W innym wypadku zostaje złamane prawo, a twórca jest pozbawiony wynagrodzenia za swoje dzieło.

• Ebook

Kupowanie wersji elektronicznej wiąże się z akceptowaniem regulaminu, w którym jest zaznaczone, w jaki sposób można z niego korzystać. W przeciwieństwie do książki papierowej nie jest produktem, ale usługą, na którą nabywa się licencję na określonych zasadach.

Ebook łatwo jest skopiować i przekazać dalej. Wystarczy bowiem przesłać go kolejnej osobie lub umieścić w chmurze. Zatem kontrolowanie kolejnych kopii jest bardzie problematyczne niż w przypadku wersji papierowej książki.

Wciąż jednak można przekazywać kopie osobom, które są spokrewnione, spowinowacone czy w sferze towarzyskiej (np. przyjaciołom). Zabronione jest jednak udostępnianie książki tam, gdzie wszyscy mogą ją pobrać (np. chomikuj, własny blog)

• Film

Tak jak w powyższych przykładach, jeśli zdobyliśmy film legalnie, możemy go przekazywać dalej, ale osobom w bliskich stosunkach osobistych. Udostępnianie na portalach typu Chomikuj jest wciąż zakazane.

Należy przy tym pamiętać, że legalne ściąganie z internetu jest dozwolone po premierze filmu oraz gdy nie korzystamy z programów P2P, które udostępniają pakiety innym.

• Muzyka

Udostępnianie muzyki wygląda całkiem podobnie. Można ją kopiować na użytek osobisty lub bliskich, a łamaniem prawa jest udostępnianie szerszemu gronu osób w internecie.

Odwiedź Muzyczny Serwis i dowiedz się wielu ciekawych informacji o muzyce!

Nielegalne jest także odtwarzanie muzyki w miejscu, gdzie ludzie korzystają z różnych płatnych usług. Należy wtedy wykupić odpowiedni pakiet lub pozwolenie.

• Oprogramowanie

W tym przypadku sytuacja wygląda już zupełnie inaczej. Program komputerowy należy bowiem zakupić i nie można go przekazywać innym osobom (z wyjątkiem pakietów, gdy twórca sam na to pozwala za odpowiednią opłatą)

Dozwolony użytek publiczny

Polega na tym, że dany utwór jest dalej udostępniany innym. Np. w sytuacji:

• Bibliotek, które wypożyczają książki
• Radia i telewizji w miejscach ogólnodostępnych
• Informacyjnych w prasie lub telewizji rozpowszechnionych tworów
• Sfotografowania przedmiotu ogólnodostępnego (np. rzeźby w muzeum)

Prawo cytatu

Prawo cytatu zostało uregulowane w art. 29 ustawy i także należy do dozwolonego użytku publicznego:

Art. 29. 1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.