Co to jest utwór?

Prawo autorskie jest jednym z tych, które w naszym kraju jest szczególnie przestrzegane. W jego zapisach znajduje się wiele istotnych pojęć, niestety nie każdy zdaje sobie sprawę z ich dosłownego znaczenia. Jednym z pojęć w prawie autorskim jest „utwór”. Czym on jest?

Utwór i jego definicja

Warto przyjrzeć się bliżej samemu pojęciu „utwór”, a także temu jak jest on definiowany zgodnie z zapisami prawa autorskiego. Często bowiem okazuje się, że nie wszystkie przedmioty, które są wytworem ludzkiego intelektu mogą zostać określone pojęciem utworu, a wówczas nie podlegają ochronie ze strony prawa autorskiego. Czym zatem jest utwór i co mówi definicja? Otóż już w rozdziale pierwszym „Przedmioty prawa autorskiego”, również w artykule pierwszym, możemy już na trafić na wyjaśnienie tego pojęcia. Wówczas możemy w tej definicji przeczytać iż przedmiotem prawa autorskiego jest dosłownie każdy przejaw twórczej działalności, który nosi znamiona charakteru indywidualnego. Dodatkowo przedmiot ten został ustalony w jakiejkolwiek postaci, bez względu na jego wartość, przeznaczenie, a także sam sposób wyrażenia. Jak łatwo można się domyślić, definicja ta nie wyjaśnia nam zbyt wiele. Niemniej jednak zawarte jest w niej również pewne doprecyzowanie tego, czym jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Otóż są to przedmioty które:

• zostały wyrażone zarówno słowem jak i symbolami matematycznymi, a także oznakowaniem graficznym zarówno w zakresie literatury, nauki, kartografii, programów komputerowych, a także publicystyki
• mają wartość plastyczną, fotograficzną, lutniczą
• noszą znamiona przemysłowego wzornictwa
• mają wartość architektoniczną, architektoniczno-urbanistyczną lub po prostu urbanistyczną
• zostały wyrażone w sposób muzyczny, a także słowno-muzyczny
• mogą zostać wyrażone w sposób sceniczny, sceniczno-muzyczny, choreograficzny, a także pantomimiczny
• mogą zostać wyrażone w sposób audiowizualny, w tym filmowy.

Dodatkowo warto wspomnieć, że utwór który ma być objęty ochroną, ma ją zapewnioną wyłącznie w sposobie wyrażenia. Odkrycia, idee, procedury, metody, koncepcje matematyczne, a także zasady działania, takiej ochronie już nie podlegają. Warto również pamiętać, że utwór jest przedmiotem w rozumieniu prawa autorskiego od momentu jego ustalenia, nawet jeśli wciąż ma on postać niedokończoną, a ochrona z tytułu prawa autorskiego przysługuje nie zależnie od tego, czy wszelakie formalności zostały już dopełnione.

Kiedy mamy do czynienia z utworem?

Zgodnie z rozumieniem prawa autorskiego, zostało przyjęte, że utwór, a także wszelakie przejawy działalności twórczej muszą nosić znamiona oryginalności, a także indywidualności. Niemniej jednak, nie wszystkie utwory są zawsze dziełami sztuki, a co oznacza, że nie zawsze działalność artystyczna jest przedmiotem ochrony prawnej. W tym momencie niezwykle istotne jest podkreślenie faktu, że same przepisy prawa autorskiego w żadnym wypadku nie chronią idei, co więc oznacza, że tworząc obraz np. pejzażu, ktoś nie może również wpaść na ten sam pomysł i stworzyć podobnego dzieła. Należy jednak zaznaczyć, że sposób wyrażenia idei, jest jak najbardziej chroniony prawem autorskim. Kolejno pod uwagę należy wziąć fakt, że nie każdy proces intelektualny, musi również doprowadzić do finalnego powstania utworu. Jak stwierdził to Sąd Najwyższy w swoim wyroku ogłoszonym w roku 2006, praca intelektualna, która ma znamiona charakteru twórczego, jest dokładnym przeciwieństwem pracy, która ma znamiona charakteru technicznego. W związku z tym praca techniczna polega na wykonaniu czynności przy określonej wiedzy, narzędzi surowców i technologii. Znamionami pracy technicznej jest również przewidywalność, a także możliwa powtarzalność raz osiągniętego rezultatu. W związku z tym, nie możemy tu mówić o tym, że mamy do czynienia z utworem z punktu widzenia prawa autorskiego. Utwór więc koniecznie jest oryginalnym, a także całkowicie indywidualnym wytworem ludzkiego intelektu, czyli sposobem wyrażenia idei, która to w rozumieniu prawa autorskiego jak najbardziej ochronie podlega.