Czym jest utwór zależny?

Często zagłębiając się w samo prawo autorskie, możemy zauważyć, że przewija się tam pojęcie utworu zależnego. Jednakże wiele osób nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, czym tak w zasadzie jest wspomniany już utwór zależny, a także czy jego wykorzystanie jest po prostu legalne?

Warto zauważyć, że w wielu umowach które związane są z prawami autorskimi,  można spotkać przewijające się pojęcia „wykonywanie praw zależnych” a także „utworu zależnego”. Jednak co tak naprawdę oba z tych pojęć oznaczają? By to zrozumieć, należy sięgnąć o wiele głębiej do samej ustawy o prawie autorskim, a także prawach pokrewnych. Wówczas można znaleźć tam definicję autorskich praw pokrewnych. W związku z nią, można określić, że utwór zależny powinien posiadać następujące wyznaczniki i cechować się poniższymi zasadami:

• opracowanie cudzego utworu, z dużym wyszczególnieniem w odniesieniu do przeróbki, tłumaczeń lub adaptacji, jest to bowiem przedmiot prawa autorskiego bez żadnego uszczerbku dla prawa do utworu.
• rozporządzenie a także korzystanie z danego opracowania, które jednocześnie zależy od zezwolenia twórcy pierwotnego utworu- zgodnie z zasadami prawa zależnego, jednak od tej reguły jest wyjątek, w momencie kiedy prawa majątkowe do pierwotnego utworu po prostu wygasły. Co więcej jeśli bazy danych spełniają cechy utworu, to zezwolenie twórcy będzie również konieczne do sporządzenia jego opracowania.
• twórca pierwotnego utworu może cofnąć udzielone zezwolenie. Może to nastąpić w przeciągu pięciu lat od udzielenia jeśli opracowanie nie zostało uprzednio rozpowszechnione. Wówczas wynagrodzenie, które zostało wypłacone pierwotnemu twórcy nie podlega zwrotowi.
• za opracowanie nie można uważać utworu, który powstał po prostu w wyniku inspiracji cudzym utworem
• na egzemplarzach opracowania, należy koniecznie wymienić zarówno twórcę jak i tytuł pierwotnego utworu

Bardzo łatwo wyjaśnić to w prostych słowach. Otóż opracowanie nie jest utworem, o ile charakteryzuje się on tym, że przejmuje inne twórcze elementy cudzego utworu. Wówczas ustawodawca jasno wskazał przykład takich utworów, do których można zaliczyć zarówno tłumaczenie jak i przeróbkę czy adaptację. Niemniej jednak warto wskazać na dwa elementy, które są kluczowe do przyjęcia opracowania. Musi ono być po pierwsze utworem w rozumieniu prawa autorskiego, czyli musi być ustalonym przejawem działalności ludzkiego intelektu, a dodatkowo musi posiadać oryginalny charakter. Co więcej, opracowanie musi czerpać elementy twórcze z „pierwotnego utworu”. Jednak tym co odróżnia takie utwory będące opracowaniami, a rzeczywistymi utworami jest to, że są one wyłącznie inspirowane cudzym pomysłem lub motywem przewodnim.

Czy wykorzystywanie utworu zależnego jest legalne?

Opracowania są określane mianem utworów zależnych, gdyż jak można wskazać na cytowany ich przepis, zarówno korzystanie z nich jak i ich rozpowszechnianie jest całkowicie uzależnione od tego, czy zezwolenia na to udzieli twórca pierwotny. Warto jednak w tym momencie wskazać na pewne, nieliczne wyjątki, które dotyczą chociażby programów komputerowych, a także baz danych, gdzie samo stworzenie ich opracowania nie wymaga zgody twórcy pierwotnego utworu. Co to oznacza w praktyce? Otóż okazuje się, że podobnie jak zresztą w przypadku pozostałych utworów, ochrona prawa autorskiego w odniesieniu do utworu zależnego obowiązuje już od momentu jego stworzenia. Konieczne jest również świadomość, że od udzielenia zezwolenia na jakąkolwiek eksploatację praw zależnych dochodzi najczęściej w wyniku sporządzenia odpowiedniej umowy. Niemniej jednak, kolejnym wartym uwagi faktem jest to, że sama zgoda na korzystanie przez podmiot z praw zależnych, nie jest równoznaczna z tym, że podmiot może z tych praw korzystać zakładając przy tym pełną dowolność. W przypadku praw zależnych i utworu zależnego, na ogromne znaczenie osobistych praw autorskich wskazuje również sam ustawodawca, który podkreślił, że na egzemplarzach opracowania należy umieścić twórcę, a także tytuł pierwotnego utworu.