Prawo do wizerunku – co to takiego?

Każdego dnia przeglądając internet, można natknąć się na wiele zdjęć zrobionych w różnych okolicznościach. Spotykamy zdjęcia dodane prywatnie, np. z wakacji, jak i zdjęcia na portalach informacyjnych z różnych wydarzeń publicznych, gdzie często pojawiają się osoby trzecie uwiecznione przypadkiem. Osoby te nie wyraziły zgody na publikację wizerunku. W tym przypadku należy zastanowić się, czy taka publikacja jest dozwolona i jak to reguluje prawo do wizerunku.

Wizerunek – czym jest

Wizerunek jest to pewien obraz, dzięki któremu dana osoba staje się rozpoznawana. Dzięki temu dostrzega się cechy fizyczne człowieka, które tworzą jego wygląd. Cechy, które pozwalają na identyfikację w postaci portretu lub fizycznego obrazu (wyglądu człowieka).

Obraz utrwalany jest na kilka sposobów, wszystko zależy, o jakie utrwalenie w danej chwili chodzi. Wizerunek można utrwalić na zdjęciu, obrazie portretowym lub na filmie. Może być to wyrażone poprzez emocje, dając przy tym informacje o osobie. Jednak wizerunek, poza wyglądem zewnętrznym, to także cechy charakterystyczne danej osoby, np. sposób gestykulacji lub sposób wypowiadania. 

Wizerunek to również sposób, w który dany człowiek zostaje postrzegany przez osoby trzecie. Dlatego każdy obywatel powinien mieć możliwość wyrażania zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zapewniona powinna być w ten sposób ochrona przed staniem się ofiarą manipulacji: negatywne komentarze lub nielegalne wykorzystane wizerunku do innych celów.

Wizerunek – polskie prawo

W polskim prawie istnieje wiele narzędzi, które mają chronić dobra osobiste oraz zagwarantować poszkodowanemu prawo do obrony. Przepisy przyznające takie prawo znajdują się w Prawie autorskim i Kodeksie cywilnym.

Art. 81 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Prawo autorskie) razem z przepisami art. 23 i 24 kc chronią prawo do wizerunku.

Art. 24 kc mówi o tym, że jeśli czyjeś osobiste dobro jest zagrożone cudzymi działaniami, można odstąpić od działania, pod warunkiem, że nie jest bezprawne. W przypadku wyraźnego naruszenia dobra, pokrzywdzony może zażądać czynności, które będą niezbędne w celu usunięcia powstałych skutków. Można ubiegać się o oświadczenie przeprosin oraz sprostowania. Poszkodowany, zgodnie z przepisem art. 24 kc, za naruszenie osobistych praw może żądać odszkodowania lub pieniężnej rekompensaty. Pieniężne zadośćuczynienie, zasada i jego wysokość, są zależne od faktycznych okoliczności danej sprawy. Podstawą do oceny odpowiedniej sumy powinno być następstwo w psychicznej sferze pokrzywdzonego.

Do bezpośredniej ochrony wizerunku odnosi się Prawo autorskie, czyli art. 81. Ważną kwestią jest, że wspomniany artykuł reguluje wyłącznie temat dotyczący rozpowszechniania i upubliczniania wizerunku. W tym przypadku wizerunek zostaje wyraźnie naruszony w chwili kiedy pozna go grupa o nieokreślonej liczbie osób. Inaczej Prawo autorskie nie zostanie zastosowane.

Rozpowszechnianie wizerunku – kiedy zgoda nie jest potrzebna 

O tym, kiedy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie jest potrzebna, mówi przepis Prawa autorskiego (art. 81). 

Pierwszą taką sytuacją jest opublikowanie wizerunku danej osoby, która stanowi szczegół konkretnej całości, np. publiczna impreza czy krajobraz. Oznacza to, że jeśli przykładowo na zdjęciu zabytku widoczne są osoby trzecie i miałoby dojść do usunięcia wizerunku z obrazu, to nie zmienia się jego całokształt, ponieważ wizerunek jest wtedy przypadkowym elementem lub uzupełnieniem.

Następną sytuacją, w której zgoda na rozpowszechnianie wizerunku jest niepotrzebna to moment kiedy dana osoba zgodziła się pozować. Jednak, żeby zostało to zastosowane, muszą być spełnione dwa warunki: osoba pozująca do zdjęcia lub filmu wyraziła jasną zgodę na publikacje wizerunku oraz otrzymała za to wynagrodzenie.

Sytuacja trzecia to taka, w której zostaje rozpowszechniany wizerunek osoby znanej. Trzeba jednak mieć na uwadze, że może mieć to miejsce tylko wtedy jeśli wizerunek osoby pełni funkcję publiczną, np. polityczną lub społeczną

Wykorzystywanie wizerunku osób trzecich bez ich wyraźnej zgody, niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Osoba, która w chwili robienia zdjęcia (np. na koncercie) nie zakrywa twarzy, nie jest znakiem, że zezwala na publikację swojego wizerunku. Publikacja bez zgody, może zostać potraktowana jako nielegalna i naruszająca dobra osobiste.