Jakie mamy rodzaje praw autorskich i czym się od siebie różnią?
Internet sprawił, że prawa autorskie nabrały nowego znaczenia – dostęp do treści stał się łatwiejszy niż kiedykolwiek wcześniej. Zarówno twórcy, jak i odbiorcy powinni zdawać sobie sprawę z tego, jakie są rodzaje praw autorskich. Poznaj je już teraz!
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. mówi, że „przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze (…)”. Oznacza to, że każdy stworzony przez ciebie tekst czy inne dzieło (plastyczne, komputerowe, fotograficzne) są objęte ustawą. Sprawdź, jakie są rodzaje praw autorskich i w jakim zakresie możesz nimi rozporządzać.
Czym według prawa autorskiego jest utwór?
Powinieneś pamiętać, że ochrona prawna domyślnie nie obejmuje absolutnie wszystkiego, co zostało zapisane lub utrwalone. Ustawa w tym zakresie jest dość enigmatyczna, ale mimo wszystko daje pewien wyznacznik tego, czego nie można objąć ochroną prawa autorskiego. To:
- odkrycia;
- idee;
- procedury;
- metody i zasady działania;
- koncepcje matematyczne;
- patenty;
- informacje prasowe.
Czy prawem autorskim są objęte tylko ukończone utwory?
Wszystkie inne utwory o charakterze indywidualnym (napisane przez ciebie opowiadanie, skomponowana melodia, namalowany obraz) są już objęte ustawą o prawie autorskim. Jako twórca masz prawo dochodzić przestrzegania i respektowania przepisów w zakresie ochrony swojej pracy.
Co istotne, utwór jest objęty ochroną prawa autorskiego od momentu jego powstania. Fakt, czy został ukończony, nie ma znaczenia i nie można uzależniać od niego zastosowania prawa autorskiego.
Rodzaje praw autorskich
Prawa autorskie bardzo często są uznawane za jednolity twór, których przeniesienie (czasowe lub stałe) na inny podmiot oznacza bezwarunkowe „zrzeczenie się” utworu. To błąd!
Prawa autorskie dzielą się na dwa rodzaje:
- autorskie prawa osobiste;
- autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste to część niezbywalna– twórca w świetle prawa nie może zezwolić innej osobie na podpisanie się pod swoim dziełem. To ważna informacja w świetle coraz popularniejszego ghostwritingu, który w Polsce nie jest legalny.
Ten rodzaj praw autorskich ma też duże znaczenie, jeśli powierzyłeś rozpowszechnianie utworu innemu podmiotowi – na przykład napisałeś artykuł, którego tematem jest “swędzenie skóry głowy” i sprzedałeś go portalowi publikującemu teksty o kosmetologii czy ŁZS. Jak to działa w praktyce?
- Jako twórca masz „ostatnie słowo”. Bez twojej zgody nie mogą zostać dokonane zmiany w utworze, a on sam musi być udostępniany w takiej formie, jaką zaakceptowałeś.
- Oznacza to, że jakiekolwiek zmiany, których nie zaakceptowałeś (nawet najdrobniejsze), są złamaniem autorskich praw osobistych.
- To zabezpiecza cię, jako twórcę, przed na przykład przepisaniem fragmentu tekstu i rozpowszechnieniem całego utworu w zmienionej formie.
Autorskie prawa majątkowe
Ta część praw autorskich może być zbywana na inne podmioty – oznacza to możliwość rozpowszechniania dzieła na ustalonych zasadach. Te prawa nie są również nieograniczone czasowo – po 70 latach od śmierci twórcy wygasają – i utwór może być rozpowszechniany przez każdą osobę lub firmę (ale z respektowaniem autorskich praw osobistych!).
Prawa majątkowe a prawa osobiste
Jeśli podpisałeś umowę na publikację swoich tekstów lub wydanie książki, wówczas przeniesienie praw majątkowych na wydawcę jest niezbędne. Taki zapis bardzo często budzi wiele emocji, jednak jest związany wyłącznie z prawem do dysponowania utworem.
Twoje prawa osobiste pozostają niezbywalne i niezmienne. Nikt nie może dokonać nieautoryzowanych zmian w utworze i podpisać go swoim imieniem i nazwiskiem.
Jeśli jesteś twórcą, powinieneś wiedzieć, jakie są rodzaje praw autorskich. To umożliwi ci zarówno dysponowanie utworem, jak i dochodzenie swoich praw, jeśli te zostaną naruszone. Przede wszystkim, pamiętaj o tym, że jako twórca masz niezbywalne prawo do podpisania swojego utworu i nikt inny nie może przypisać sobie autorstwa.
